قبل از بررسی پدیده فوق مقدمهای بر موقعیت ماهوارهها در اطراف زمین می آوریم و سپس به مفهوم Sun Outage میپردازیم:
مدار GEO چیست؟
طبق قانون سوم Kepler هر جسمی که در مدار دایرهای شکل بدور زمین گردش میکند، هرچقدر فاصلهاش از زمین بیشتر باشد، گردش مداری آن به دور زمین بیشتر به طول خواهد انجامید.
به عنوان مثال ایستگاه های فضایی و شاتل ها که در حدود 300 تا 600 کیلومتری زمین قرار دارند حدود 90 دقیقه زمان میبرد تا به یک گردش کامل به دور زمین انجام دهند بنابراین روزانه 15 تا 16 مرتبه بدور زمین گردش میکنند. ماهواره ای که در فاصله 20,000 کیلومتری قرار دارد (مثل GPS) در عرض 12 ساعت یک گردش کامل می کند و کرۀ ماه که در 385,000 کیلومتری زمین قرار دارد 30 روز طول میکشد تا یک گردش کامل انجام دهد! اما در ین میان میتوان یک مدار خاص را پیدا کرد که اگر جسمی روی آن قرار بگیرد در یک شبانه روز فقط یک دور بزند و به عبارتی با سرعت گردش خود زمین حرکت کند. این مدار را Geosynchronous Earth Orbit است (GEO Orbit). فاصله این مدار تا زمین دقیقاً 35,768 کیلومتر است. تصور کنید کمربندی از روی خط استوا دور تا دور زمین ببندید، سپس این کمربند را بزرگ و بزرگتر کنید تا از زمین جدا و در فاصله 35,768 کیلومتری زمین قرار گیرد، این کمربند همان مدار GEO خواهد بود که همه ماهوارهها روی آن قرار دارند. هر ماهواره که روی این مدار واقع باشد چون با سرعت گردش زمین حرکت میکند، از یک نقطهی زمین همواره در موقعیت ثابت آسمان دیده میشود بنابراین نیازی به جابجایی یا تغییر جهت دیش یا آنتن برای رصد ماهواره نیست.
مدارهای معروف دیگر مانند MEO که ماهواره های مخابراتی بیشتر روی آن مستقر هستند به این بحث مربوط نمیشوند و در این مقاله اشارهای به آن نداریم.
پدیده (Sun Outage) چیست؟
هر سال 2 بار خورشید در موقعیتی قرار میگیرد که محور استوایی زمین را قطع میکند. یکبار در انتهای تابستان و به هنگام اعتدال پاییزی (در مهرماه مصادف با آخر سپتامبر و نیمه اول اکتبر) و یکبار هم در انتهای فصل زمستان به هنگام اعتدال بهاری (در اسفند ماه مصادف با آخر فوریه و نیمه اول مارچ). در هرکدام از این اعتدالها که حدود یک ماه زمان میبرند (ولی برای هر نقطه از زمین چند روزی بیشتر به طول نمی انجامد)، خورشید محور استوایی زمین را قطع می کند. در این وضعیت خورشید درست پشت ماهواره هایی قرار میگیرد که در مدار Geo قرار دارند. تشعشعات حرارتی که از خورشید ساتع شدهاند درست در راستای سیگنال ارسالی ماهواره قرار گرفته و موجب تولید نویز (RF noise) و تضعیف سیگنال دریافتی برای نیم کرۀ شمالی زمین میشوند.
بدیهی است فرایند فوق روی همه کانالهای دیتا تاثیر گذار خواهد بود، در این شرایط خورشید پشت یک ماهواره قرار گرفته و درست در قسمتی از زمین که سیگنال مختل شده سایه ماهواره افتاده است! به این پدیده Sun Fade هم گفته می شود. (گاهی بجای Sun از کلمه Solar هم استفاده می شود و Solar Outage / Solar Fade هم گفته اند.)
محاسبه زمان قطعی خورشیدی (Sun Outage):
همانطور که گفته شد برای هر نقطه از زمین بسته به اینکه چه ماهواره ای را رصد میکنید دقایقی این اتفاق رخ خواهد داد و به هیچ عنوان نمی توان مانع رخداد آن شد. معمولا قطعی سرویس اپراتورهای ماهواره در این رخداد از شرایط Force Majeure خواهد بود.
زمان حدودی این رخداد قابل پیش بینی است و مقدار آن بستگی به نوع باند دریافتی (C/Ku)، اندازه دیش، موقعیت ماهوارۀ در حال رصد و موقعیت جغرافیایی رصدکننده در زمین دارد.
درباره نگارنده
مدیر ICT شرکت ارتباطات ماهوارهای سامان
آیتمهای مرتبط
• Starتوپولوژی ستاره یا Star دارای یک نقطه مرکز...
ادامه ...
(Very Small Aperture Terminal) VSAT ترمینالهای با دهانه بسیار کوچک ا...
ادامه ...
امروزه و در عصر پیشرفت تكنولوژی، كاربرد و استفاده از طی...
ادامه ...
فناوری رصد زمین مبتنی بر ماهواره، روش جمعآوری و تجزیه ...
ادامه ...